Wat is Gaslighting?

Gaslighting is een van de vele manipulatietechnieken die narcisten gebruiken om jou uitgeput en verward te maken.

Was je normaal gesproken iemand die zaken helder en scherp zag, een sterke mening had en stevig met beide benen op de grond stond? Maar twijfel je sinds een tijd of je dingen nog wel juist ziet, of dat wat je zojuist zag of hoorde wel écht gebeurde? Vraag je je af of je nog wel helder kunt denken of waarnemen? Twijfel je ineens aan alles en iedereen, inclusief jezelf? Voel je je onverklaarbaar neurotisch of paranoïde en lijkt het alsof jij alles anders ervaart dan anderen?

Dan word je mogelijk ge-gaslight. Gaslighting is een verraderlijke manipulatietechniek om iemand aan álles te laten twijfelen. Het wordt toegepast door vooral narcisten en psychopaten om macht over iemand uit te oefenen. Deze techniek injecteert langzaam een mentaal en emotioneel gif in je, waardoor je steeds meer gaat twijfelen aan jezelf en de realiteit.

---

Opmerking: Overal waar je “hij/hem/zijn” leest, kun je ook “zij/haar” lezen wanneer het een vrouwelijke narcist en een mannelijk doelwit betreft.

---

Inhoud

• Wat is Gaslighting?
• Waar komt de term gaslighten vandaan?
• Macht en Controle
• Isoleren van het Doelwit
• Je Zag Niet Wat Je Net Zag…
• Een Voorbeeld van Gaslighting
• Projectie en Blameshifting
• Het Verschil met ‘Normaal’ Gedrag
• Andere Voorbeelden van Gaslighting
• Meer Vormen van Gaslighten
• Emotioneel Misbruik eist ook Fysiek zijn Tol
• Waarom Gaslighten Narcisten?
• Omstanders van de Narcist
• Waar Twee Kijven…
• Hoe Weer je je tegen Gaslighting?

Wat is Gaslighting?

Door iemand te gaslighten laat je die persoon bewust twijfelen aan de waarheid, zijn ervaring en waarneming. Gaslighting is een wrede manier om iemand ongemerkt gek te laten worden én gek te laten lijken naar de buitenwereld. Het overkomt zowel mannen als vrouwen.

Ja, óók intelligente, hoogopgeleide mensen met een stevige persoonlijkheid!

Steeds vaker twijfel je aan alles, vooral aan jezelf. In je hoofd ontstaat een vreemde strijd tussen wat je waarneemt en wat jou verteld wordt door degene die jou manipuleert. Dat je gemanipuleerd wordt, is voor veel mensen in die situatie vaak lang niet duidelijk.

Met gaslighten kun je iemand laten twijfelen of de rode auto, die duidelijk rood is, wel rood is. Als je wordt ge-gaslight, zul je steeds vaker ernstig twijfelen of datgene wat je ziet, voelt, hoort, vindt of ervaart wel zo is. Langzaam ga je je afvragen of je gek aan het worden bent. En je zit vaak met een enorm slecht gevoel over jezelf dat je maar niet kunt plaatsen.

Waar komt de term gaslighten vandaan?

De term komt uit de film Gaslight uit 1944. In deze film manipuleert een man zijn vrouw systematisch tot op het punt dat zij denkt dat ze gek aan het worden is. Dit is wat narcisten (onder andere) toepassen op hun doelwit en hun omgeving.

Macht en Controle

Gaslighting is een vorm van mind-control (mindfuck zou een beter woord zijn) die narcisten en psychopaten bewust toepassen, terwijl ze de vermoorde onschuld spelen.

Overigens kunnen mensen zonder narcistische of antisociale persoonlijkheidsstoornis ook gaslighten. Het gebeurt helaas overal en veel mensen hebben niet in de gaten dat ze worden ge-gaslight.

Gaslighten is een vorm van pesten, liegen en/of zich ontdoen van verantwoordelijkheden. Het is het ontkennen of omdraaien van de waarheid, de werkelijkheid. Een subtiele en onzichtbare manier die veel schade aan het slachtoffer toebrengt als die er langdurig aan blootgesteld wordt.

Isoleren van het Doelwit

Langdurig ge-gaslight worden kan slachtoffers hun baan kosten en zelfs hun familiebanden, vriendschappen en reputatie aantasten. Maar ook hun mentale en fysieke gezondheid lijdt eronder. Narcisten doen er alles aan om het doelwit te verwijderen van de realiteit, die overtuigend door hen ontkend en verdraaid wordt.

Deze manipulatie isoleert jou op den duur van je sociale kringen en soms zelfs je familie. Zij zullen geneigd zijn eerder de leugens van de narcist te geloven. Veel slachtoffers zien zelfs hun familie van zich afdrijven, die niets van de manipulaties van de narcist doorziet. Ja, bizar hè? Het is inderdaad zó destructief en gevaarlijk.

Je Zag Niet Wat Je Net Zag…

Gaslighting drijft jou af van de realiteit, van je omgeving en van je eigen gezonde verstand. Het is een van de manieren waarop narcisten macht over jou en de omgeving houden. Niemand weet meer wat waar is, behalve het slachtoffer, maar die denkt dat hij of zij gek aan het worden is en wordt bovendien door niemand geloofd. Als dat niet creepy is… Kun je je de machteloze hel waarin een slachtoffer leeft voorstellen? Je wordt psychisch ernstig mishandeld maar je bent de enige die dit ziet. Je wordt niet geloofd door je omgeving en erger: je wordt op den duur zelfs voor dader of gek aangezien.

Een Voorbeeld van Gaslighting

Zag je je partner met eigen ogen vreemdgaan? Was er geen twijfel mogelijk? Was het overduidelijk wat er gebeurde en sprak je hem hierop aan? De narcist zal zonder blikken of blozen alles ontkennen, zelfs nog in zijn blote kont en de dame in zijn bed. Of hij geeft er een bizarre draai aan, mocht hij niet kunnen ontkennen. Met die absurde uitleg ontkent hij namelijk alsnog.

Een verklaring die kant noch wal raakt, zal hij dan geven. Vaak gaat dit samen met een andere manipulatietechniek die word salad heet. Hij laat je twijfelen over wat je zojuist zag en je raakt in een bizarre, onsamenhangende discussie. Wat jij zojuist zag, is niet zo. En als het wel zo is, dan heeft hij daar een nonsensverklaring of smoes voor.

Projectie en Blameshifting

Voel je het krankzinnige al? Dit is de wereld volledig op zijn kop. Om de realiteit nog meer te verdraaien legt hij jou onmiddellijk een gevoel van schuld en schaamte op. Vliegensvlug draait hij de rollen om. Jij moet je schamen dat je hem hierop aanspreekt. Want, zoals de narcist beweert: “Jij ziet altijd spoken – jij bent altijd jaloers – je claimt te veel – er mankeert iets aan je ogen – hoe durf je?” Of: “Je bent niet open-minded genoeg, ik ‘hielp’ de vrouw alleen maar.”

Of erger, en wat elke narcist daarbij ook schaamteloos doet: ook de dame is schuldig want ze “trok hem zo het bed in”. Arm schaap. Voor niemand heeft hij respect. Waarschijnlijk heeft hij haar al een tijd ge-lovebombed. Maar ook achter háár rug om zal hij haar obsessief, hysterisch, leugenaar of borderliner noemen naar anderen. Zo lijkt het alsof hij niets van die vrouw moet weten, terwijl hij nog maar net tussen de lakens met haar weg is. Ja, zo schaamteloos en laf zijn narcisten dus.

“Hoe kun je mij zó beschuldigen”, vindt de narcist terwijl hij net betrapt is. “Hoe kun je mij zó haten…” Met het pijnlijke bewijs voor je neus krijg niet hij, maar jij een angstaanjagende woede-uitbarsting over je heen. Of nog griezeliger: de ‘narcissistic stare’ die echt shockerend is. Je staat aan de grond genageld. Eerst door de shock van het bedrog, direct daarna door de beschuldigingen die jij dan ook nog over je heen krijgt. Ineens ben je niet de dupe, maar dader. Je hebt geen enkel recht om je diep gekwetst te voelen en je hebt geen enkel recht om dat uit te spreken. Huh?

Het Verschil met ‘Normaal’ Gedrag

Gaslighten hoeft niet altijd over vreemdgaan of liegen te gaan. Gaslighten is trouwens een vorm van liegen. Het kan om totale onbenulligheden gaan die worden ontkend of verdraaid. Maar wáág het niet hem daarop aan te spreken. Zelfs niet met het bewijs in je handen! Ja, narcisten zijn echt zó twisted.

Stel je dit scenario eens voor met iemand die geen narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft, maar wel op heterdaad werd betrapt tijdens vreemdgaan. Hoe is de reactie van een ‘normaal’ persoon? Deze man (of vrouw) zal schrikken dat zijn partner hem betrapt. Er overvalt hem een golf van schaamte en schuldgevoel. Hij zal erg geschrokken zijn en er álles aan doen om zich te verontschuldigen en proberen het vertrouwen terug te winnen. Hij zal oprechte uitleg willen geven of excuses maken. Hij zal verdriet voelen voor wat hij heeft gedaan. Hij zal zich in zijn partner proberen in te leven en de pijn die hij haar deed. Geen haar op zijn hoofd die overweegt uit te vallen naar de partner. Een mens met geweten verdrinkt daarna in zijn eigen schuldgevoel en schaamte en projecteert dit niet op zijn partner die hij zojuist diep heeft gekwetst… Dit om even terug te komen in de ‘normale’ wereld.

Andere Voorbeelden van Gaslighting

De narcist ontkent of verdraait bijvoorbeeld regelmatig wat je hem nét nog hoorde zeggen (het maakt niet uit wat). Dit kan letterlijk binnen vijf minuten zijn.

Jij: “Je zei net dat…”
Narcist: “Nee, dat heb ik niet gezegd” of: “Je hebt het weer verkeerd begrepen” (voel je de ‘schuld’-verschuiving al?). De “dat heb ik niet gezegd” kun je hem letterlijk twee minuten geleden nog duidelijk hebben horen zeggen.

Jij: “Je zei gisteren dat je bloemkool lekker vindt, dus heb ik dat gemaakt…”
Narcist: “Bloemkool? Dat lust ik niet” en kijkt jou aan alsof je gek bent. Hij haalt zijn neus op voor wat je gekookt hebt en loopt de deur uit naar de friettent…

Dit lijkt een kleinigheid, maar als jou dit soort dingen continu gebeuren, is dit doodvermoeiend, vernederend, respectloos én stressvol. De schuld en schaamte wordt naar jou verlegd; jij bent degene wiens oren niet deugen. Of jij bent te dom om hem te begrijpen. “Je luistert weer niet” of “Zo bedoelde ik dat niet”. Dit kán natuurlijk… soms. Maar jij kent hem door en door en je weet dat je hem dát hebt horen zeggen en ook wat hij ermee bedoelde. Als dit vaker gebeurt, weet je nu dat je ge-gaslight wordt. De toon waarop hij iets zei was duidelijk, de context was duidelijk. Maar hij ontkent of verdraait dit meteen en legt een schaamtegevoel bij jou: er mankeert jou iets. Je voelt jezelf een schlemiel. En nog meer schlemiel omdat je door iets voor hem te koken wat hij zei lekker te vinden, het hem naar de zin probeerde te maken. Want ook dat wordt niet erkend. Stel dat je het ‘fout’ had van de bloemkool, het feit dat je je best voor hem deed wordt ook niet gezien maar juist de grond in getrapt. Vernedering ten top.

Meer Vormen van Gaslighten

Gaslighten kan op vele manieren voorkomen. Hieronder enkele voorbeelden:

Jou laten twijfelen over je hobby’s, smaak of voorkeuren

“Nee, dat vind jij niet leuk” – hiermee ontnemen ze je je eigen mening. Of “Vind je dat nou écht leuk?” op neerbuigende, belachelijk makende toon, alsof je dom bent dat je dat leuk vindt. Dit kan heel subtiel en tussen de regels door gebracht worden. Als dit maar vaak genoeg gebeurt, stop je uiteindelijk met het geven van je mening, je ervaringen, je smaak en enthousiasme over iets.

Twijfel zaaien over alles

Narcisten laten je twijfelen over je smaak, mening, werk, talenten, hobby’s, behoeftes, verleden, herinneringen (“Nee, zo was het niet”), gevoelens (“Zo hóéf je je niet te voelen”) en voorkeuren. Kortom, over álles! Alles wat jij vindt, ziet, zegt, gelooft, voelt, ervaart of je herinnert, is volgens hen onjuist, onzin, overdreven of belachelijk.

Je identiteit en integriteit ondermijnen

De narcist is hierin zó gewiekst dat je de verwarring en ‘schuld’ bij jezelf zoekt en niet bij hem (waar het hoort). Hij speelt dit zo geraffineerd dat hij altijd vrijuit gaat, onschuldig lijkt en zelfs slachtoffer lijkt van jouw “paranoia, waanbeelden, foute waarneming, warrige geheugen, slechte smaak of moeilijke karakter”. Hij is het slachtoffer, niet jij… vindt hij. En dit maakt hij jouw omgeving ook duidelijk. Nog voor je zelf door hebt wat er gebeurt, begint je omgeving ook aan jou te twijfelen.

Jouw gevoelens bagatelliseren

“Je bent te overgevoelig”, als je aangeeft dat je je gekwetst voelt. Gekwetst worden ligt dus aan jouw ‘overgevoeligheid’, nooit aan zijn manipulaties, pesterijen, leugens, kleinerende opmerkingen en kwetsende gedrag. Hij laat jou twijfelen aan jezelf, niet aan hem. Bovendien raak je verward. Voorheen vond hij álles leuk wat jij leuk vindt. Voorheen was alles wat jij zei, deed of vond helemaal geweldig. Maar langzaam wordt dit afgebrokkeld. Of: “Jij ziet altijd spoken”, als je hem voor de zoveelste keer wijst op liegen.

Verwarring zaaien door tegenstrijdig gedrag

Zeggen iets te doen maar het tegenovergestelde doen. Of zeggen iets niet te doen en het dan juist wel doen. Hem hierop aanspreken zal alle eerder genoemde effecten geven. Je belandt in een hopeloze ‘word salad’-discussie en wordt vernederd. Het kan gaan om onbenullige dingen (vaak bewust om jou te testen), maar ook om belangrijke zaken. In beide gevallen slaat de verwarring bij jou toe, en dát is precies de bedoeling van de narcist.

Liefde en afwijzing combineren

Jou de ‘liefde’ verklaren (of met je bedrijven) en nog dezelfde dag voor je neus opzichtig flirten met een ander en jou links laten liggen. Ja, dit doet hij bewust. Je voelt je een geconsumeerd hapje dat hem tot dienst is geweest, maar nu niet meer nuttig is. Dit doet vooral de somatische narcist en vaak kort nadat je intense seks hebt gehad en hij jou, naar jouw idee, intens liefhad. Snoeihard en ijskoud laat hij jou daarna opzichtig links liggen en test jouw grens door opzichtig voor je neus met een ander te flirten, handtastelijk te worden, woordjes in te fluisteren, etc. Liefst pal voor je neus. Gebruikter, vernederder en verwarder kun je je niet voelen.

Hypocrisie en dubbel spel

Kwaad over iemand spreken tegen jou, maar vervolgens gezellig met diegene optrekken (of meer). Dit is zulk bizar gedrag dat het jou uit balans trekt. Hij doet dit bewust, zo kan hij zien hoever je te manipuleren bent en hoeveel je ‘pikt’.

Beschuldigingen projecteren

Jou beschuldigen van dingen die juist hij zelf doet. Dit is een wrede manier van gaslighten. Hij zal zijn beschuldiging aan jou bovendien ook ‘subtiel’ aan de buitenwereld kenbaar maken zodat jij schuldig lijkt. Terwijl jij juist degene bent die last heeft van dit gedrag door hém. Behalve dat, moet je dus ook nog dealen met de beschuldiging van iets wat je niet hebt gedaan, maar waar je juist slachtoffer van werd. En dan daarbovenop nog jouw omgeving die jou als dader ziet en begint buiten te sluiten. Wel wat veel om te dragen en te verwerken, nietwaar?

Roddels en leugens verspreiden

Anderen leugens vertellen over jou, zonder dat je dit weet en waartegen je je dus ook niet kunt verweren. Hij is zijn meest lieve, aandachtige zelf tegen jou. Je vermoedt niets, je denkt dat je gelukkig bent samen! En opeens word je door ‘vrienden’ of kennissen ontvriend of krijg je oordelende, kille blikken toegeworpen waar je niets van begrijpt. Of je wordt onverklaarbaar genegeerd door mensen met wie je altijd leuk en goed omging. Voor jou is het een raadsel waarom mensen ineens zo tegen je doen. Het voelt stressvol, angstig en heel verontrustend. Je kunt het niet plaatsen, je begrijpt het niet. Weer voel je je schuldig maar je weet niet waaraan.

Herinneringen ontkennen of verdraaien

Wanneer de narcist zich belangrijke gebeurtenissen tussen jullie “ineens” niet meer herinnert. Stel je hebt samen een dierbare herinnering (althans, dat dacht jij), maar om jou te kleineren en uit balans te brengen doet hij alsof hij hier niets meer van weet. Hoe pijnlijk is dit? Of hij ontkent ijskoud dat het ooit gebeurd is. Weg mooie herinnering, die was dus blijkbaar niets waard. Of hij ‘vergeet’ gebeurtenissen die veel impact hadden in jouw leven, vooral als hij er aandeel in had. Hij speelt ‘dommetje’. Hij weet dat het jou kansloos maakt je gelijk, recht of excuses te krijgen. “Hij is onschuldig, hij weet het ‘echt’ niet.” Dit is extreem verwarrend en pijnlijk om mee te maken.

Ken je iemand die zo tegen jou doet? Well, I’ve got news for you! “Do-not-buy-this-b.s.!”

Emotioneel Misbruik eist ook Fysiek zijn Tol

Op geestelijk, emotioneel en lichamelijk niveau eist gaslighting en alle andere emotionele mishandeling op de lange duur een zware tol van je gemoedstoestand en gezondheid. De stresshormonen die door narcistisch misbruik aangewakkerd worden (en blijven), kunnen serieuze ziektes veroorzaken. Langdurig emotioneel misbruik is een ernstige aanslag op je zelfbeeld, je wereldbeeld én je immuunsysteem.

Heb je hulp nodig om los te komen uit de traumaband na een relatie met een narcist? Binnenkort is er een nieuw online traject beschikbaar. Houd hiervoor de nieuwsbrief in de gaten.

Waarom Gaslighten Narcisten?

Een narcist gaslight ten eerste om iedereen af te leiden van zijn echte gedrag en acties, waarvan hij echt wel weet dat ze niet door de beugel kunnen. Leugens, bedrog, lastercampagnes, vreemdgaan, fraude, manipulaties, het uitspelen van mensen tegen elkaar, roddelen. Met gaslighten komt hij er altijd mee weg. Dat weet hij en dus zet hij het in als een machtig wapen.

Ten tweede gaslighten narcisten om hun doelwit (vaak partner, kind, collega of andere naaste) in hun macht te houden en uit te putten. Hoe bizar het ook klinkt; narcisten en psychopaten kunnen door middel van gaslighten niet alleen één persoon, maar hele groepen mensen manipuleren en in leugens laten geloven. Óók wanneer bewijzen voor de leugens torenhoog zijn. Kan dit echt? Ja, het gebeurt dagelijks en op grote schaal, voor ieders neus. Daar is een verklaring voor:

Omstanders van de Narcist

Doelwitten van narcisten die worden ge-gaslight, raken geïsoleerd van hun omgeving. Ze veranderen van sterke, optimistische mensen in labiele personen. De omgeving van het doelwit voelt onbewust ‘iets’ aan. Misschien kunnen ze er hun vinger niet op leggen, maar ze voelen dat het beter is om niet té veel tegen een bepaalde persoon (de narcist) in te gaan. Vaak weten ze niet dat ze met een narcist te maken hebben, maar er wordt onderhuids wel ‘iets’ gevoeld.

Bij omstanders van de machtige, populaire narcist heerst een sluimerende, diepgewortelde angst om óók verstoten, buitengesloten of doelwit te worden. Het ontbreekt de meeste mensen aan moed hier openlijk níet in mee te gaan. Hier niet in meegaan vergt dus oneindig veel moed, bewustzijn en behoorlijke zelfverzekerdheid én integriteit. Helaas ontbreekt het veel mensen daaraan.

Dit geldt nog veel meer als de narcist iemand is met aanzien, status of macht en er een soort populariteit omheen hangt. En die kans is groot, juist bij narcisten. Of wanneer mensen op een of andere manier afhankelijk zijn van de narcist of belangen hebben in omgang met hem; ze zullen weinig of geen tegengas geven, laat staan openlijk opkomen voor het doelwit.

Waar Twee Kijven…

En zo worden ongemerkt óók de omstanders ge-gaslight zonder dat ze het doorhebben. Zo heeft het slachtoffer vaak niet alleen de narcist tegen zich, maar ook haar omgeving. De narcist heeft het zó ver voor elkaar dat mensen uit zichzelf al de realiteit of waarheid ontkennen dan wel negeren. En de narcist heeft het zover dat niet hij, maar de omgeving het doelwit buitensluit en verstoot. Handig hè? Meer dan genoeg ingrediënten voor NSS en complexe PTSS waarmee levens geruïneerd worden.

“People don’t want to hear the truth,
because they don’t want their illusions destroyed”

Deze onbewust aangevoelde angst maakt het bizar genoeg dus prima mogelijk dat de realiteit, de waarheid, makkelijk onder het vloerkleed wordt geveegd, óók door omstanders. Het gebeurt elke dag en overal. Tot bij de hoogste bomen, en misschien zelfs juist daar wel. Mijn eigen ervaring en die van vele andere doelwitten van machtige narcisten is dat, helaas, de meeste mensen liever wegkijken en meegaan met de narcist dan opkomen voor de waarheid en het doelwit. Om diezelfde reden konden Hitler en meer van deze types ‘gewoon’ hun gang gaan… Ook vandaag de dag nog. Ja, ook in jouw omgeving en meer dan je denkt.

Hoe Weer je je tegen Gaslighting?

Dit is een lastige, want meestal zit je er al tot je nek toe in voordat je het door hebt. Áls je het ooit al doorkrijgt. Als je langdurig ge-gaslight bent, zul je professionele hulp nodig hebben die jou helpt weer terug in de realiteit te komen.

Mijn belangrijkste tip is: ontken je eigen waarnemingsvermogen, je waarden, normen, ervaringen en je gevoel niet. NOOIT. Blijf bij je waarnemingsvermogen. Blijf bij jezelf!

Laat je niet van dé of jouw waarheid afpraten, domineren, chanteren of manipuleren. Je voelt het in je lijf wanneer dit gebeurt. Word jij op een of andere manier de dupe van iemands gedrag of actie? Kwetst iemand jou maar ontkent diegene jouw gevoel? Neemt hij of zij hiervoor niet de verantwoordelijkheid door zich oprecht bij je te verontschuldigen? En erger: legt hij of zij de schuld en schaamte bij jou?

Vertrouw dan op je gevoel en blijf daarbij. Laat je geen schuld of schaamte opleggen. Wanneer iemand dit bij jou probeert, moet je afstand nemen van zo iemand. Ik weet, dit is gemakkelijker gezegd dan gedaan.

Voor iedereen die hiermee te maken heeft, is het online traject “Loskomen van de traumaband” beschikbaar.