*Overal waar ik ‘zij en haar’ gebruik, kun je dit door ‘hij en hem’ vervangen.

 

* Narcistisch Slachtoffer Syndroom is geen officieel vastgesteld syndroom volgens de DSM-5. Maar dat wil niet zeggen dat de symptomen er niet zijn.

Veel slachtoffers van psychologisch/emotioneel misbruik, kampen op de lange duur uiteindelijk met een soortgelijke bundel aan klachten of dit nu wel of niet ‘officieel’ volgens de DSM is. Fibromyalgie (bijvoorbeeld) was ook lang geen officieel vastgestelde ziekte en toch zijn er heel veel mensen ziek van.

 

Slachtoffer of slachtofferrol?

 

Slachtoffer zijn, het klinkt zo passief, zo klein, zo ‘zwak’. Maar dat is wat de maatschappij of de media ons min of meer oplegt. Hoe krachtig, positief of zelfstandig je ook bent, ook jij kunt slachtoffer worden. Of dit nu van een overval is of van narcistisch misbruik… Het is ook een misverstand dat slachtoffers van dit type misbruik altijd wat onderdanige of onzekere types zijn. Maar dit hoeft helemaal niet zo te zijn, dit is een vervormd beeld.

Er is een verschil in slachtoffer zijn – en – in de slachtofferrol zitten. En wanneer ben je slachtoffer en wanneer niet?

Voor de hand liggend is natuurlijk wanneer je onvrijwillig bij een ongeluk, geweld, verkrachting, overval, diefstal, ontvoering, fraude, misleiding etc. betrokken bent geraakt en als gevolg hiervan financiele, materiele, psychische of fysieke schade opliep. Dan is het duidelijk dat je slachtoffer bent.

Maar, dat ben je óók wanneer je, door wie dan ook, emotioneel /psychologisch wordt mishandeld. Pesten hoort hier ook onder, dit is ook psychologische mishandeling.

Buitenstaanders roepen vaak te snel dat iemand die hierover “klaagt” (lees; hulp of begrip vraagt) in de slachtofferrol zit. Dit is onterecht. Pas dus op dat je niet te snel oordeelt. In het geval van emotionele mishandeling waarbij sprake is van liegen, manipulatie, intimidatie, pesten, buitensluiten, negeren, gaslighting, bewust kwetsen e.d. is er wel degelijk een dader en een slachtoffer.

Dat wil niet zeggen dat wanneer je slachtoffer bent geworden dit ook altijd zal blijven. Je moet er zelf aan werken daar uit te komen. Hier – de verantwoording nemen – ‘hamer’ ik enorm op in mijn traject ‘loskomen van de traumaband’. Want:

Nadat je vast hebt gesteld dat je inderdaad slachtoffer werd van een dergelijke situatie, is het super belangrijk voor je eigen herstel dat je het heft weer in eigen handen neemt. In alles!

Wil je volledig herstellen en je eigen leven weer herpakken, dan móet je vanaf daar weer alle verantwoording nemen voor je eigen leven, je eigen gedrag en keuzes.

 

Hoe ontstaat het Narcistisch Slachtoffer Syndroom?

 

Als je langdurig bloot hebt gestaan aan emotioneel of narcistisch misbruik, is de kans groot dat je lijdt aan Narcistisch Slachtoffer Syndroom (hierna NSS genoemd). Dit is een nog vrij onbekend begrip en het is volgens de psychiatrie ook geen officieel vastgestelde stoornis. Maar dat doet er niet toe, het wil niet zeggen dat het er niet is…

Veel mensen die hier aan lijden, zijn zich hier niet van bewust. Vaak (maar niet altijd) ligt hiervoor al een basis in een onveilige jeugd. In dit artikel leer je hoe je NSS onstaat. In het volgende artikel kun je lezen wat de meest voorkomende symtomen zijn.

 

Waar komt emotioneel / narcistisch misbruik voor?

 

Emotioneel misbruik komt in alle soorten relaties en groepsverbanden voor. Het gebeurt binnen gezinnen, van ouder naar kind, tussen broers en zussen en van volwassen kind naar ouder. Het komt voor bij andere familieleden, in huwelijken/liefdesrelaties, op het werk, van baas naar werknemer of collega’s onderling. En binnen vriendschappen, buurten, verenigingen, de kerk, leefgemeenschappen, in spirituele en therapeutische en medische relaties (dokter – therapeut – patient etc) en op scholen. En het gebeurt ‘in het groot’ in maatschappelijke systemen.

Kortom; overal waar mensen relaties en omgang met elkaar hebben is emotioneel misbruik mogelijk. En het gebeurt vaker dan je denkt. En ook niet iedereen is zich ervan bewust dat hij of zij het zelf bij iemand anders doet. Ik ken genoeg narcistische types die, bijvoorbeeld, op social media uitgebreid anti-pest campagnes delen en steunen, maar er in hun eigen leven zelf hard aan mee doen. Het is uiterst verborgen en daarom zo onbekend.

Zowel vrouwen als mannen kunnen slachtoffer of dader zijn. Het is een (gevaarlijk) misverstand dat de grote meerderheid misbruikers, mannen zijn. Er bestaan (helaas) genoeg vrouwen die hun man/vriend/broer/zoon behalve emotioneel/psychologisch, ook fysiek mishandelen. Het taboe wat hierop rust is groot. Mensen die het misbruik plegen lijden vaak aan een persoonlijkheidsstoornis, meestal ongediagnosticeerd. Hoewel er niet altijd en per definitie sprake hoeft te zijn van een ‘full blown’ persoonlijkheidsstoornis. Mensen kunnen in hun gedrag behoorlijk narcistisch en manipulatief zijn, maar nét niet volledig voldoen aan een stoornis. Dan is er sprake van ‘slechts’ kenmerken van de stoornis, maar genoeg om een ander kapot te maken.

 

Persoonlijkheidsstoornissen

 

Eén van die stoornissen, is de narcistische persoonlijkheidsstoornis. Maar ook mensen die lijden aan borderline stoornis, theatrale -of antisociale persoonlijkheidsstoornis en psychopathie kunnen zeer manipulatief en destructief gedrag vertonen naar anderen, meestal een naaste. Gedrag van iemand met een borderline of theatrale persoonlijkheid, is ook narcistisch en destructief, zoals dat van de ‘echte’ narcist. Het lijkt op elkaar, maar de drijfveer is bij iemand met borderline anders dan met narcisme.

Eén verschil is o.a. dat de meeste borderliners en de verborgen/onzekere narcisten zelf ook lijden onder hun stoornis, terwijl de grandioze openlijke narcisten, de sociopaten en de psychopaten niet lijden onder de stoornis. De kinderen, partners en andere naasten destemeer.

De oorzaak en de drijfveer ligt voor de psychopaat ook net even anders dan die van de narcist. Er zijn verschillen in gedrag, maar ook veel overeenkomsten en overlap. Vrouwen kunnen net zo narcistisch zijn als mannen. En er zijn ook vrouwelijke sociopaten en psychopaten. Het is maar de vraag of er meer vrouwen aan de borderline persoonlijkheidsstoornis lijden (zoals vaak wordt gedacht) en meer mannen aan de narcistische of antisociale persoonlijkheidsstoornis.

En zo zijn er net zo goed mannen met een borderline persoonlijkheid, evenals er veel vrouwen zijn met een narcistische persoonlijkheid. En vaak mixen de kenmerken ook. Dit noem je ‘comorbide’; wanneer iemand een mix van kenmerken heeft van verschillende persoonlijkheids-stoornissen.

Meestal lijken deze personen naar de buitenwereld heel charismatisch, liefdevol en sociaal. En (openlijke) narcisten en psychopaten schoppen het vaak ver op de professionele ladder. Ze lijken sterk en stabiel. Ze werken vaak in leidinggevende functies of functies waar ze veel macht, aandacht, applaus en aanzien hebben. Doen ogenschijnlijk veel voor anderen, lijken, met de nadruk op lijken, met anderen begaan. Artsen, psychologen, artiesten, directeuren, succesvolle ondernemers, managers, politici, genieën, guru’s etc. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat er in ‘lagere’ functies geen narcisten rondlopen en ook niet dat elke arts, minister of directeur narcist is.

 

Misverstanden rondom narcistisch misbruik

 

Het is een gevaarlijk misverstand te denken dat die ‘altijd zo aardige’ man of vrouw die jij goed denkt te kennen, geen narcist of psychopaat kan zijn.  Dit is precies wat een narcist wil en waar hij of zij ook goed in is, dat niemand het doelwit gelooft.

De narcist doet er álles, lees álles aan om zijn imago/masker in de buitenwereld stand te houden. Dit geldt ook als er hele groepen mensen overtuigd denken te zijn dat iemand een liefdevol mens is; het zegt niets over of dit achter de schermen ook zo is.

Narcisten en sociopaten zijn meesters in het neerzetten van een warm en oprecht sociaal ogend imago. Niets is namelijk zó verborgen en stiekem als narcistisch misbruik. En dit type misbruikers zijn meesters in het manipuleren van de buitenwereld én het slachtoffer.

Het volgende misverstand is dat slachtoffers zwakke, naïve of kwetsbare personen zijn. Vaak is het tegenovergestelde het geval. Oók mensen met een sterke persoonlijkheid, hoge intelligentie, competente en talentvolle mensen en mensen met uiterlijke schoonheid kunnen doelwit worden van emotioneel misbruik. Vaak zelfs júist daarom. Narcistisch misbruik is onzichtbaar voor de omgeving, soms zélfs onzichtbaar voor directe naasten. Het is zó verborgen dat het moeilijk is te herkennen en daarom juist zo verwoestend.

In de groep, omgeving of relatie waar het misbruik plaatsvindt, is steeds één persoon (of een kleinere minderheid) het slachtoffer van misbruik. Dit slachtoffer raakt langzaam maar zeker steeds meer uitgeput, moedeloos en geisoleerd, zowel emotioneel als fysiek en vaak als indirect gevolg, ook financieel. Als deze weg -of kapot gepest is, komt er zeker een volgend slachtoffer. Langdurig emotioneel misbruik heeft ernstige gevolgen voor iemands geestelijke én lichamelijke gezondheid. Het is een sluipend proces dat ‘subtiel’ begint en langzaam steeds erger wordt.

 

Gevolgen van emotioneel misbruik en de omgeving – narcistisch slachtoffer syndroom

 

Als je doelwit wordt van narcistisch misbruik heb je dit, vooral in het begin, meestal niet door. Je voelt je langzaam steeds slechter, eenzamer en gefrustreerder, maar kunt niet precies duidelijk krijgen waarom. Slachtoffers komen dan ook vaak bij de huisarts met vage klachten als depressief zijn, uitputting, nerveusiteit, angstgevoelens, prikkelbaarheid, eenzaamheid, concentratiestoornissen, slaapstoornissen en andere klachten. Ze hebben het gevoel ook verslaafd te zijn aan een relatie waarvan ze zelf soms beseffen dat die hen kapot maakt. En het lukt hen niet hiervan los te komen..

Wat het nóg lastiger maakt, is dat er bij profesionals in de hulpverlening zoals huisartsen, therapeuten, advocaten en politie nog veel te weinig kennis is over narcistisch misbruik. Je staat als slachtoffer hierdoor alleen en raakt steeds meer geisoleerd én getraumatiseerd. Je wordt door bijna niemand begrepen en daarom vaak ook niet (goed) geholpen of ge-mis diagnosticeerd.

 

Geïsoleerd, onbegrepen en niet geholpen

 

Dit, in tegenstelling tot zichtbaar fysiek misbruik, waar de gevolgen zichtbaar zijn en daarom makkelijker te duiden. Een slachtoffer van lichamelijk misbruik kan aanspraak maken op recht tot bescherming, hulp en begrip. Voor buitenstaanders en hulpverleners is deze vorm van misbruik duidelijk zichtbaar. Dit maakt emotioneel misbuik zó zwaar voor degene die het misbruik ondergaat. Alsof het misbruik zelf nog niet destructief genoeg is; de nauwelijks beschikbare hulp en onbegrip/ongeloof in je omgeving, maakt dat je als slachtoffer nog meer getraumatiseerd en geisoleerd raakt.

 

Blaming the victim

 

Vaak wordt een doelwit zelfs tot dader gemaakt, beschuldigd, belasterd en raakt daardoor nog meer geisoleerd. ‘Blaming the victim’ is een bekend begrip in de wereld van narcistisch misbruik en pesten. Vaak raakt een slachtoffer van narcistisch misbruik een groot deel van haar sociale netwerk kwijt door onbegrip, leugens verspreid door de charismatische ‘vriendelijke’ dader en onwetendheid van omstanders die ‘meegaan’ in de leugens. Zo wordt een slachtoffer niet alleen door de dader getraumatiseerd, maar vaak ook nog door haar eigen omgeving.

 

Verkeerd gediagnosticeerd

 

Het slachtoffer wordt steeds labieler, bozer, emotioneler, onzekerder en raakt steeds meer uitgeput, zonder dat de omgeving begrijpt waarom. Dit is precies wat de narcist wil bereiken.

Zodra een slachtoffer beseft wat er met haar/hem gebeurd en om hulp gaat vragen, ontstaat er door gebrek aan kennis hierover meestal een verkeerd beeld. Zij wordt onjuist gediagnosticeerd en niet begrepen. Ook niet door de directe omgeving van vrienden, familie of collega’s. Voor het slachtoffer zelf is het misbruik zó complex en verwarrend dat het bijna een onmogelijke taak is om dit te kunnen herkennen, laat staan aan anderen uit te leggen.

Tegelijkertijd is degene die het misbruik pleegt een meester in manipuleren van de omgeving van het doelwit. Onmacht, frustratie, hoog opgelopen emotie en het door het slachtoffer steeds proberen uit te leggen, zijn het gevolg. Hierdoor zal het slachtoffer bij anderen overdreven emotioneel, paranoia en zelf obsessief overkomen, terwijl de narcist stabiel, zelfverzekerd en ‘happy’ blijft. Daarom zullen zij niet begrijpen hoe ernstig en verdraaid de situatie werkelijk is.

 

Omstanders

 

Omstanders en soms ook professionals, kunnen lang niet zien dat het slachtoffer gegronde redenen heeft voor zijn/haar gedrag. Daardoor is het ‘makkelijk’ het slachtoffer een etiket op te plakken als labiel, moeilijk, borderliner, gestoord of overgevoelig.

In het geval van misbruik is er nooit sprake van “waar twee kijven hebben twee schuld” of “élk verhaal heeft twee kanten”.

In het geval van misbruik door personen met een persoonlijkheids-stoornis, heeft het slachtoffer in eerste instantie géén eigen aandeel en wordt de realiteit verdraaid, ontkend en/of verzonnen door de misbruiker.

Het “waar 2 kijven” en “elk verhaal heeft 2 kanten” is iets waar vaak te snel door onwetende omstanders mee gestrooid wordt; ook weer tot groot genoegen van de narcist!

Als het misbruik en de isolatie maar lang genoeg duurt zonder de juiste hulp, zal het slachtoffer steeds meer symptomen krijgen die horen bij NSS. Je kunt hier lezen wat de belangrijkste symtomen van narcistisch misbruik zijn.

Lukt het jou niet los te komen van een traumaband? Doe dan het online traject “loskomen van de traumaband“.