Traumaband: De onzichtbare keten in toxische relaties

Wat is een traumaband en hoe ontstaat deze?

Een traumaband ontstaat wanneer er in een relatie een voortdurende afwisseling is tussen (geveinsde) liefde, positieve aandacht, geborgenheid en diepe emotionele pijn. Dit veroorzaakt grote verwarring bij, in dit geval de partner van een narcist(e).

Deze traumaband kan in verschillende soorten relaties voorkomen: liefdesrelaties, ouder-kind relaties, broer-zus, werkrelaties of andere verhoudingen. In dit artikel focus ik op de liefdesrelatie, maar de principes gelden voor alle relatievormen waarin emotioneel misbruik plaatsvindt.

De verwarring die door de afwisseling van liefde en pijn ontstaat, verlamt en verblindt jou (niet letterlijk uiteraard, maar figuurlijk). Het zorgt ervoor dat je klem komt te zitten in een traumaband, vaak zonder dit te beseffen. En het is niet eenvoudig hier los van te komen.

Overal waar ‘zij’ of ‘haar’ staat kun je ‘hij’ of ‘hem’ lezen. In plaats van het woord ‘slachtoffer’ gebruik ik liever het woord doelwit of partner.

De eerste fase: “Too good to be true”

In het begin van een relatie met een narcist lijkt de relatie een droom, zo mooi en intens. In die fase wordt de nieuwe partner helemaal ‘ingepalmd’ en op een voetstuk geplaatst door de narcist. Dit kan zowel mannen als vrouwen overkomen, ongeacht intelligentie of opleidingsniveau.

Deze eerste fase kan weken en zelfs maanden duren waarbij het lijkt alsof het geluk voor beide niet op kan. Het is een euforische periode. Het doelwit krijgt het gevoel zijn/haar soulmate gevonden te hebben en wordt overladen met ‘liefde’, attenties, hulp, geborgenheid en aandacht. Vaak is de dosis aandacht overweldigend.

Daarbij speelt vaak ook een fysiek aspect, dat de verslaving intens sterk maakt: de seks met een narcist is in veel gevallen in de eerste fase bijzonder intens. Dierlijk intens. Terwijl je je later in de relatie steeds vaker niet meer dan een gebruiksvoorwerp voelt (en dit inderdaad ook echt bent). De “ik word als voorwerp gebruikt” fases worden dan in periodes weer afgewisseld met de intense seks en “liefde” en daarna degradeer je weer opnieuw tot speeltje. Het verlangen naar die lovebomb en hoover fases maakt en houdt jou letterlijk verslaafd. De traumaband is geboren.

Het euforische gevoel overvalt je. Veel mensen die dit overkomt beseffen dit niet, maar het is een vorm van hypnose of misschien nog beter gezegd: ‘onder invloed zijn’, alsof je ‘high’ bent.

Een bekende quote hierover:

“The devil doesn’t come dressed in a red cape and pointy horns. He comes as everything you’ve ever wished for…”

De meeste mensen die dit overkomt zien niet, dat al die liefde, aandacht, hulp, vleierij en aanbidding juist een enorme alarmbel is. Narcisten en sociopaten/psychopaten zijn meester-toneelspelers en hypnotiseurs.

In de samenleving worden ze vaak gezien als charmant, sociaal, helpend en vaak ook succesvol, hoog op de professionele ladder. Ze kunnen hele groepen mensen en zélfs ervaren psychologen, artsen en advocaten voor de gek houden en bespelen.

Het zijn charmeurs en meesters in het nabootsen van menselijke emoties (ze spelen dit, maar voelen het niet). Bovendien kunnen narcisten andere mensen lezen/scannen als geen ander. Ze scannen elk microsignaal van jouw gedrag, je uitstraling, je lichaamstaal, de toon in je stem, de blik in je ogen en meer… hieruit halen ze snel jouw kwetsbare plekken. De dingen waarvoor je gevoelig bent, waar je een zwak voor hebt en ook waarmee je te kwetsen bent en te manipuleren.

Het ontstaan van verwarring en verslaving

Door deze roes raak je als nieuwe verliefde partner, snel (sneller dan normaal) en sterk emotioneel aan de narcistische partner gebonden. Veel mensen voelen zich dus een beetje gehypnotiseerd. En dat is eigenlijk ook wat er gebeurt. “Zo sterk en intens heb ik iets nog nooit gevoeld, ik kan amper volgen wat er met me gebeurt”. En die roes voelt, jammer genoeg, ontzettend goed.

Helaas trappen veel mensen in de val, dat dat intense en overweldigende een teken moet zijn van ware liefde. In realiteit is dit juist een enorme alarmbel.

Zodra de narcist van de emotionele band met zijn ‘prooi’ is verzekerd, zodra zij haar partner vertrouwt, intens is gaan houden van hem, begint het subtiele misbruik…

Machtspelletjes beginnen, uittesten van grenzen, kleine leugens, triangulatie (verdeel en heers), testen of je jaloers te maken bent, verwarren met tegenstrijdig of vaag gedrag, gaslighten, beloftes maken en niet nakomen en dan zien hoeveel je ‘pikt’. Dit is het begin van de devaluatiefase.

De ‘liefde’ van de eerste fase wordt nu afgewisseld met verwarrende en pijnlijke signalen. Eerst nog subtiel, daarna steeds extremer. Die signalen zijn – niet te vatten – tegenstrijdig met het beeld en het gevoel dat je hebt van je liefdespartner. Dit is heel verwarrend als het jou overkomt. Dit is het begin van de verslaving en het vast raken in de traumaband.

Als de partner van je dromen jou lange tijd intens overlaadt met ‘liefde, warmte en geborgenheid’, jou het gevoel geeft dat jij de liefde van zijn leven bent en bovendien doet alsof hij zich in jou inleeft en meeleeft, waardoor je veel persoonlijke dingen deelt, ontstaat er een diepe emotionele band. Dat wil zeggen, bij de nietsvermoedende partner. Dat is menselijk en normaal.

Wat echter niet normaal is, is de verborgen agenda en de gewetenloosheid van de narcist, die die band helemaal niet voelt. Wanneer na verloop van tijd die ‘liefde en aandacht’ steeds vaker worden afgewisseld met leugens, kwetsende opmerkingen, vernederingen, kwetsende ‘grapjes’, dubieus gedrag, vreemdgaan, manipulaties, intimidaties, gaslighting, raak je als partner compleet in de stress en in verwarring.

Symptomen van een traumaband: Herken je dit?

Je hebt het niet door; het gaat langzaam. Je denkt dat je je vergist. Je wilt proberen deze puzzel op te lossen. “Wat klopt er niet? “Waarom doet hij ineens zo?”. “Wat heb ik verkeerd gedaan?”

De vragen die je jezelf gaat stellen, beginnen steeds vaker je gedachten te beheersen en over te nemen, ook dat heb je niet door. Het gaat langzaam. Ineens voel je ook schuld- en schaamtegevoelens, zonder dat je begrijpt waarom.

Je weet dit dan nog niet, maar deze gevoelens projecteert de narcist op jou. Ze horen niet bij jou, ze zijn niet van jou, maar dat weet je niet zolang je in deze relatie/dynamiek zit. Je voelt je vaak heel naar over jezelf. Alsof je iets heel ergs of doms gedaan hebt, maar je weet niet wat. Narcisten geven jou dit gevoel en het laat je niet meer los. Dit maakt je onrustig en onzeker. Het put je uit.

Als partner zul je het misbruik en gedrag van je narcist (wat je dan nog niet als misbruik ziet) proberen te verklaren. Of je zoekt de schuld bij jezelf. Hier speelt de narcist bewust op in met valse beschuldigingen, suggestieve opmerkingen, ontkenningen (gaslighten), jou in onduidelijkheid laten, verdraaiingen, het slachtoffer spelen, projectie en nog veel meer tactieken. Hij beschuldigt je steeds weer, vaak heel subtiel, van dingen waar jij juist slachtoffer van bent.

Herkenbare symptomen van een traumaband:

• Je raakt steeds verder van jezelf verwijderd
• Je gaat steeds meer op eieren lopen
• Je leeft in steeds grotere stress
• Je ontwikkelt angst om willekeurig en elk moment gekwetst te raken
• Je gaat dingen zeggen en doen, die je vanuit je eigen normen en waarden nooit zou doen
• Je begint andere mensen te ontwijken
• Je bent steeds erg onrustig of bang
• Anderen gaan jou ontwijken, omdat ze je gedrag niet begrijpen en jou niet meer herkennen
• Anderen gaan jou ontwijken omdat de narcist leugens over je vertelt
• Je raakt alle vertrouwen in jezelf en anderen kwijt
• Je hebt steeds minder energie
• Je kunt steeds minder van dingen genieten
• Je kunt je niet meer concentreren op ‘normale’ dingen en dagtaken
• Je gedachten gaan alleen nog maar over het gedrag van je partner
• Je blijft hem/haar zelfs nog steeds verdedigen
• Je gaat twijfelen aan je eigen of dé realiteit

Wetenschappelijke verklaring: The Rat Game

Onderzoek “The Rat Game” heeft onderzocht hoe het kan dat iemand die langdurig in een misbruiksituatie zit, hier niet van los kan komen:

In a psychological experiment, you can take a bunch of lab rats, put them in a cage, and equip it with a button that delivers a treat when they push it. You know what happens: soon those rats will learn to push it like crazy.

Then alter the button so it sometimes delivers a painful electric shock instead of a treat. Those rats still keep pushing it. Then alter the button some more, so that it often delivers a painful electric shock instead of a treat. Those rats still keep pushing it.

Fix it so that pushing the button almost always delivers a painful shock. Ditto. Fix it so pushing the button always delivers a painful shock. Ditto. Long after pushing the button never delivers a treat, those rats keep pushing that button until it kills them. Now rats certainly don’t seek pain, so what’s the matter with these crazy rats?

But they aren’t crazy (at least not till near the end). Or codependent 😉 They are just normal rats in a perverted world that has gone upside-down on them. In that abnormal world, their normal behavior betrays them to the opposite of what they’re after. That’s because pushing the button delivered pleasure at first.

People react to the Rat Game the same way rats do.

Dit verklaart waarom je blijft verlangen naar iemand die je pijn doet. Je hersenen hebben geleerd dat deze persoon aanvankelijk veel plezier en genot gaf. Daarom blijf je terugkeren, zelfs als je bijna altijd pijn ervaart.

Peptide Addiction: Verslaafd op celniveau

Je omgeving (familie, vrienden, collega’s) begrijpt niet wat er gebeurt en zal jou ook nooit begrijpen. Het misbruik vindt verborgen plaats; achter de schermen waar niemand het ziet. Door iemand die zo charmant en lief lijkt naar iedereen.

Als jou dit overkomt, ben je dus niet gek. Je bent niet dom, noch zwak. Je bent terecht gekomen in een draaikolk waarin geen enkele logica meer geldt. Niets is meer normaal en alles werkt anders. Zelfs fysiek ben je verslaafd geraakt.

Dit heeft te maken met hoe onze hersenen werken en hoe onze cellen reageren op peptides. Peptides zijn de chemische vertalingen van elke emotie die wij kunnen ervaren. Een peptide is een molecuul die uit bepaalde aminozuren bestaat.

Er is een peptide/chemische verbinding voor angst, eentje voor liefde, geluk, stress, lust, honger, verdriet, opwinding, woede enzovoort. De Hypothalamus is verantwoordelijk voor ons gedrag, ons zenuwstelsel en de hormonen. Op het moment dat we een emotie ervaren, zet de Hypothalamus deze emotie om in een peptide. Deze peptide komt terecht in je bloedstroom en uiteindelijk in verschillende delen van je lichaam.

Als je cellen regelmatig worden blootgesteld aan dezelfde peptides, bijvoorbeeld steeds weer angst-peptides afgewisseld met liefdes-peptides, dan raken je cellen hieraan verslaafd. Onze cellen maken geen onderscheid tussen goed of slecht.

“Give me more!!” is wat je cellen als het ware roepen als ze aan een peptide verslaafd zijn geraakt, ook al is dit een nare emotie zoals angst of woede.

De dans van aantrekken en afstoten

Het is een eindeloze dans van aantrekken en afstoten, beloning en straf, hel en hemel. De momenten van hemel en beloning worden steeds belangrijker voor je, zoals een drug die jou steeds weer die roes geeft. Die periodes geven je (tijdelijke) opluchting en hoop. Je probeert er alles aan te doen om dit te behouden en je partner tevreden te houden. Het maakt je afhankelijk van de ‘buien’ van degene die jou misbruikt. En je raakt hierdoor steeds verder van jezelf verwijderd.

Er gebeurt dus echt iets in je hersenen dat maakt dat je afhankelijk/verslaafd raakt. Je weet dat de drug je ziek maakt en toch verlang je ernaar. Je krijgt steeds meer afkeer van jezelf, je zelfbeeld en je eigenwaarde raakt naar de ‘gallemiezen’.

Dit is een sluipend proces. Voor je weet wat er gebeurt, zit je gevangen in het web van misbruik waaruit je niet meer loskomt. Je raakt ontregeld en in onbalans. Hoe jij je voelt is afhankelijk geworden van wat een ander doet. Dit heeft niets met intelligentie te maken. Het overkomt intelligente mensen en minder intelligente mensen. Mannen en vrouwen.

En als je je inmiddels bewust bent van wat er met je gebeurt, kan dit juist voor meer verwarring zorgen: je begrijpt zelf niet hoe het kan dat je hier niet uit los kunt komen. Je gaat je schamen dat je dit met je laat gebeuren. Nog meer voer voor zelfhaat. Precies de bedoeling van de narcist, zo houdt hij de touwtjes in handen.

Hoe kom je los uit een traumaband?

Herstellen van een traumaband vereist een gestructureerde aanpak:

1. Bewustwording van wat er met je gebeurt is de eerste stap
2. Volledig contact verbreken en fysieke afstand nemen van de narcistische partner én zijn/haar omgeving
3. Daarna volgt een lange periode van afkicken waarin je nog vaak het gevoel dat je verlangt naar die partner moet zien te weerstaan en overwinnen
4. Zelfzorg is cruciaal in deze fase – rust, gezonde voeding, beweging
5. Dan is het belangrijk met jezelf aan het werk te gaan om te herstellen van het misbruik en je eigen patronen te gaan zien
6. Fysiek herstellen, want je bent behalve verward, ook uitgeput en ziek
7. De online cursus die ik hier aanbied
8. Het persoonlijke traject dat ik hier aanbied

Je kunt herstellen van narcistisch/psychologisch misbruik deels vergelijken met het afkicken van welke verslaving dan ook. Nadat je afstand hebt genomen van de narcist, ben je nog lange tijd in gevecht met jezelf. En eenmaal afgekickt, volgt er nog een heel proces van bewustwording, oude patronen afleren, omgaan met emoties, lezen van je emoties en nieuwe patronen leren.

Een vraag die veel (ex)partners van narcisten bezig houdt, is die over het al dan niet ‘bewustzijn’ van narcisten over hun gedrag en wat ze aanrichten. Sommige narcisten zijn zich absoluut bewust van wat ze doen en andere narcisten geheel niet. Een aantal zijn zich deels bewust, anderen bij vlagen: dan weer wel en dan weer niet.

Het is hoe dan ook een schadelijk afweermechanisme, voor vooral naasten en de omgeving. Maar, bewust of niet; het maakt de gevolgen van het misbruik niet minder erg en het feit dat je jezelf hiertegen moet zien te beschermen.

Lukt het jou niet los te komen van een traumaband? Doe dan het online traject Loskomen van de traumaband.

FAQ-Traumaband:

Is traumabonding hetzelfde als codependentie?

Nee, hoewel er overlap kan zijn. Traumabonding ontstaat specifiek door de cyclus van misbruik en beloningen, terwijl codependentie meer gaat om een patroon waarbij iemand zijn identiteit en welzijn volledig afstemt op de behoeften van anderen.

Kan iemand met een gezond zelfbeeld ook in een traumaband terechtkomen?

Ja, absoluut. Traumabonding heeft weinig te maken met je startpunt qua zelfvertrouwen. De biochemische reacties en manipulatieve technieken kunnen zelfs mensen met een sterk zelfbeeld vangen in deze dynamiek.

Hoe lang duurt het om te herstellen van een traumaband?

Het herstelproces verschilt per persoon, maar verwacht minimaal 6-12 maanden voor de meest intense ontwenningsverschijnselen. Volledig herstel, inclusief het herkennen en veranderen van oude patronen, kan enkele jaren duren.

Kan ik nog vriendschappelijk contact houden met mijn ex-partner na een traumaband?

Dit wordt sterk afgeraden. De neurologische verbindingen die zijn ontstaan maken het bijna onmogelijk om gezond contact te onderhouden. Volledige afstand (no-contact) is de meest effectieve manier om te herstellen.

Komt een traumaband alleen voor in romantische relaties?

Nee, traumabanden kunnen ontstaan in verschillende soorten relaties: ouder-kind, werkgever-werknemer, vriendschappen, familie-relaties of zelfs tussen een persoon en een religieuze of ideologische groep.